Man zonder gezicht – Markus Wolf

Memoires van de legendarisch Oost-Duitse spionagechef Markus Wolf, vertaald uit het engels door Jaap van der Wijk. Een fascinerend boek dat een inkijk geeft in het werkleven van een de chef van de spionagedienst van de DDR tentijde van wat wij kennen als de Koude Oorlog. (plusmin 1946-1989) We komen nogal wat te weten over hoe de dienst in landen buiten het Sovjetrijk informatie verzamelde over de politieke tegenstanders. Zo doet Wolf uit de doeken wat de grote vangsten van de Dienst waren, zoals een hoge speler bij de NAVO of een secretaris van de grootste politieke partij de Christen Democraten in West-Duitsland. Die zo met de informatie inzichten gaven in het beleid en met name dit ten opzichte van de DDR. Opvallend genoeg gaven Duitsers in de BRD veel informatie weg en werkten samen met de DDR omdat ze tegen de scheiding van Duitsland waren.

Mensen kwamen natuurlijk niet allemaal aanwaaien naar de dienst, men gebruikte allerlei manieren om informatie los te krijgen, zoals flink betalen voor informatie. Er waren de zogenoemde Romeo’s van (Romeo en Julliet) die het aanpapten met secretaresses van belangwekkende personen. Maar ook zette men personen onder druk met belastende informatie, bijvoorbeeld over hun verleden onder het nationaal-socialistische regime. Men hield zich vooral bezig met Duits-Duitse spionage.

Het boek geeft ook andere inzichten, zoals in de relatie van de DDR tot de Rusland en de Russische KGB tot de inlichtingendienst van de DDR, maar ook hoe de organisatiestructuur binnen de DDR in elkaar zat. En hoe men intern naar mollen van buitenlandse diensten zocht. Doorheen boek reflecteert de schrijver ook over hoe hij naar het Sovjetrijk kijkt en daar vooral hoe het omgaat met zijn eigen onderdanen. Hij komt uit een socialistisch nest en is tijdens de oorlog naar Rusland gevlucht. Na de oorlog krijgt hij ook inzicht in mindere kanten van Jozef Stalin te horen en is Nikita Chroestjev, de nieuwe man de als eerste kritiek uit op eerder gemaakt beleid.

Opmerkelijk is dat ook de hoofd van de inlichtingendienst nooit had verwacht dat het de boel in 1989 ineen zou storten. Men had altijd de verwachtingen dat het zelfde welvaartsniveau als het kapitalistische westen wel bereikt zou worden, alleen dan met een solidaire variant.Vervolgens na de ineenstorting begint nog de pijnlijke heksenjacht op topfiguren van de DDR, waaronder Wolf zelf.